Donje Baljvine se nalaze na platou iznad desne obale Vrbasa, odnosno iznad jezera hidroelektrane „Bočac“. Gornje Baljvine su „malo iznad“ Donjih i upravo na tom području se završavaju jugoistočne padine Čemernice. U Donjim Baljvinama većinsko stanovništvo su Bošnjaci, u Gornjim Baljvinama Srbi. Jedno im je zajedničko: ogromna divlja deponija koja se nalazi na litici koja se spušta prema Vrbasu.

Ogromna divlja deponija se maltene i ne vidi sa ceste. Pored nje slučajni prolaznik može da prođe stotinama puta i da je nijednom ne uoči. Ali, ako ga neko „potegne za rukav“ i natjera da se nagne preko bankine – vidjeće ogromnu divlju deponiju koja se „ruši“ prema Vrbasu. U pitanju je divlja deponija koja se, prema mišljenju mnogih stručnjaka i ekologa, nalazi na najnepristupačnijem mjestu. Upravo zbog toga će i njeno uklanjanje biti izuzetno teško, gotovo nemoguće.

Mještani Baljvina ne žele da govore o ovoj deponiji. Znaju da je tu, kao što znaju da je to svojevrsna ekološka katastrofa, ali ćutke prelaze preko toga. Svjesni u i oni, kao što su svjesni i nadležni, da je deponija nastala najviše zahvaljujući upravo – njima.

- Mi nemamo regulisan odvoz smeća i onda narod baca gdje stigne. Tako je i nastala ta deponija. Da je lijepo – nije. Da će se riješiti – ne znam kako i ko. Možeš ti našem čovjeku sto puta reći da to ne radi, on će baciti sto i prvi put. Nema lijeka dok ga ne ošineš po džepu da mu ni unuci ne pomisle da bace papir od čokolade mimo kante za smeće – kaže jedan od stanovnika Baljvina.

Načelnik Mrkonjić Grada Dragan Vođević kaže za mojabanjaluka.info da je prošle sedmice razgovarao sa mještanima oba naselja u želji da se ovaj problem što prije riješi. On kaže da smeće na tu deponiju bacaju jedino mještani i niko drugi.

- Nije lako dovesti smeće gore i baciti ga. Niko ne dovozi smeće na tu lokaciju osim samih mještana. I oni su rekli da je tako. Predlagali smo nedavno da se smeće vozi dva puta mjesečno za simboličnu cijenu, ali oni tada nisu pristajali na to. Sad su pristali – kaže Vođević za mojabanjaluka.info.

Prvobitni prijedlog opštine je bio, dodaje on, da se smeće iz Gornjih i Donjih Baljvina odvozi dva puta mjesečno za 3,5 marke, ali mještani nisu bili zainteresovani. Sada se, kaže Vođević, prijavilo sedamdeset domaćinstava za odvoz smeća. Otpad će se odvoziti dva puta mjesečno za pet maraka.

- Nije nama to jedina deponija. Na teritoriji opštine ima 15-16 divljih deponija. Ne znam kako ćemo da uklonimo to smeće. Teren je opasan. To je najveća divlja deponija na teritoriji opštine. Mi smo davali i dajemo novac za uklanjanje deponija, ali su one uglavnom daleko pristupačnije. Dajemo 10.000-15.000 KM za uklanjanje. Sve to košta. To nije jeftin sport. Problem je i što se divlje deponije vrate brzo nakon što ih uklonimo – rekao je Vođević.

Načelnik Odjeljenja za prostorno planiranje i komunalne poslove Mrkonjić Grada Jelena Pena ističe da se deponija nalazi na nepristupačnom terenu i da to otežava njenu sanaciju i eventualno uklanjanje. Opština Mrkonjić Grad, tvrdi ona, radi na sanaciji divljih deponija.  

- Svijest ljudi je na niskom nivou. Deponije se uvijek ponovo pojave nakon što ih mi saniramo. Druga opcija je da se odvozi smeće, ali stanovnici Baljvina nisu željeli da plaćaju neku simboličnu cijenu za to. To jeste kritična deponija. Vidi se sa puta i nije najljepša slika naše opštine – rekla je Pena.

Nataša Mazalica iz Ekološkog udruženja „Greenways“ kaže da je ova peponija nastala kao i svaka druga - u nedostatku organizovanog odvoza otpada i nebrigom stanovništva. Baljvine pripadaju opštini Mrkonjić Grad i za njeno uklanjanje je, smatra ona, potrebno mnogo novca.

- Ali, potrebna je i dobra volja lokalnog stanovništva koje je mahom napustilo taj kraj. Mještani bi možda mogli uticati na rješenje ovog problema. Nema kritične mase i nedostaju finansijska sredstva. Otežavajuća je okolnost i to što se deponija nalazi na strmini, pa je za njeno uklanjanje potrebna mašinerija, a to znači još više novca i ljudstva.  S obzirom na mali broj stanovnika ove mjesta zajednice i na veliku udaljenost od Komunalnog preduzeća u Mrkonjić Gradu, teško je očekivati da se ovdje organizuje odvoz i naplaćuje usluga, a da to bude isplativo – kazala je Mazalica.

U Centru za zaštitu životne sredine kažu da podaci koje dobijaju iz različitih izvora upućuju na to da u BiH postoji više od hiljadu divljih deponija, ali ne postoji jedinstven i aktivan katalog na koji bi se mogli pozvati.

- Ovim problemom se bavio niz organizacija, institucija i opština, ali problemu se i dalje nije prišlo dovoljno sistematski, pa samim tim nije ni riješen. Mi aktivno radimo na par lokacija, uglavnom po pozivu lokalnog stanovništva, zabrinutog za svoje zdravlje i isfrustriranog zbog neadekvatne ili potpuno izostale reakcije nadležnih – kaže Igor Kalaba iz Centra.

On smatra da je bitno naglasiti razliku između divljih deponija koje nastaju tako što lokalno stanovništvo svoj otpad odlaže gdje im najviše paše i onih deponija koje nastaju tako što opštinska komunalna preduzeća ilegalno ili neadekvatno otpad odlažu na privremenim deponijama koje nisu adekvatno pripremljene niti održavane. Opštine i komunalna preduzeća to najčešće rade pod izgovorom da nemaju finansijskih sredstava za adekvatno zbrinjavanje i odvoženje na regionalne deponije.

- Međutim, koliko košta ugrožavanje zdravlja građana kroz izlaganje zagađenju i potencijalnim zarazama? Slučajevi poput deponija u Drvaru koja je nedavno gorila deset dana prije nego je napokon ugašena, zatim ona u Rudom koja je napravljena na kosini uz rijeku Lim u koju se otpad redovno kotrlja a pri tom povremeno biva zapaljen... Dobili smo i dojave u vezi sa odlaganjem otpada u Novoj Topoli kraj Gradiške te o neadekvatnoj deponiji u Srpcu i nadomak Vlasenice, ali te navode još trebamo provjeriti te dobiti povratne informacije od opština i komunalnih preduzeća. Nažalost, vjerovatno postoji još ovakvih slučajeva – rekao je Kalaba.

Lokalne zajednice, dodaje on, kao i drugi nivoi vlasti i uprave nisu monoliti i sastoje se od velikog broja ljudi od kojih su nekih svjesni, a neki manje svjesni značaja ovog i drugih ekoloških problema.

- Nažalost, često se srećemo sa pojedincima koji obavljaju bitne funkcije i koji uopšte ne žele da komuniciraju s nama ili čak vrše ozbiljan pritisak na lokalno stanovništvo koje se buni protiv ovog problema. Takav slučaj je u Vlasenici. Ovo je apsolutno nedopustivo i svjedoči o tome da bi mnogi ipak radije poricali postojanje problema ili krivicu svaljivali na druge nego ga rješavali – tvrdi Kalaba.

G. Dakić